Cendere Sanat

Tarihçesi

19. yüzyılda şehre su pompalamayı sağlayan büyük buhar makinelerinin kullanılmaya başlanmasıyla bu makinelerin konulduğu su pompa istasyonları inşa edilmiştir. Bu yapılardan biri olan Cendere Pompa İstasyonu, II. Abdülhamid döneminde kurulan Hamidiye Suyu Tesisleri’nin terfi istasyonlarından biridir. Osmanlı dönemi endüstri mirasının önemli örneklerinden olan istasyon, H. 13 Mayıs 1318 / M. 26 Mayıs 1902 yılında açılmıştır. Resmi açılışı ise 31 Ağustos 1902 tarihinde yapılmıştır.

Deniz seviyesinden 34 metre yükseklikte konumlanan Cendere Pompa İstasyonu, 12.270 metrekare alan içerisinde 600 metreküplük iki adet su deposuyla yaklaşık olarak 35×25 metre ölçülerindeki tek katlı su pompa istasyonu ve lojmanlardan oluşan bir komplekstir. Eski kaynaklarda “fabrika” olarak adlandırılan pompa istasyonunun günümüze ulaşan ana binasında büyük bir salon ile kazan dairesi, kömür deposu, müdür, işçi odaları ve tamirhane gibi birimler yer almıştır. Suyu basınçlandıracak makineler olan pompalar ve onlara buhar gücü veren kazanlar büyük salona yerleştirilmiştir. İsviçre, Zürih merkezli Escher-Wyss & Cie isimli bir şirket tarafından üretilen makineler işin aksamaması adına çift olarak yapılmıştır. Her biri 85 buhar basıncı gücünde olan bu makinelerle saatte 120 metreküp suyun 120 metre yükseltilerek su kulesinden suyun 2300 metre uzaklığa yerçekimi ile iletilmesi sağlanmıştır. Daha sonraki dönemlerde buharla çalışan tulumbalar elektromotorla çalışan santrifuj tulumbalarla değiştirilmiştir.

Cendere Pompa İstasyonu’nda elektrikli sisteme geçilmesinin ardından bazı iç mekân alanlarında değişiklikler yapılmıştır. Kazanları ve pompaları sökülen yapının 33 metre uzunluğundaki tuğla bacası yıkılmıştır. 1990’lı yıllarda “istasyon” fonksiyonunu sürdürse de şehrin ancak birkaç çeşmesine su verebilen yapı özgün dokusunu büyük oranda koruyarak günümüze ulaşmıştır.

2009 yılında “Su Medeniyetleri Müzesi” olarak işlevlendirilmek üzere restore edilen ancak uzun yıllardır kullanılmayan Cendere Pompa İstasyonu; İBB Miras’ın yapının özgün mimari nitelikleri ile tarihsel değerini ortaya çıkaran bir anlayışla gerçekleştirdiği restorasyon ve yeniden işlevlendirme çalışmalarının ardından yeniden kent hayatına kazandırılmıştır. Cendere Pompa İstasyonu’nun sanat merkezi olarak yeniden işlevlendirilmesi kapsamında kapalı sergiler için düzenlenen tescilli yapılarla birlikte; anıtsal ağaçlar ve yoğun bitki dokusundan oluşan büyük bir peyzaj alanı açık sergiler ve etkinliklere olanak sağlayacak biçimde yeniden düzenlenmiştir. Çağdaş sanat etkinliklerine ev sahipliği yapacak çok amaçlı bir yaşam alanı olarak işlevlendirilen tarihî yapı ve çevresi, “Cendere Sanat” adıyla İstanbullulara kapılarını açmıştır.

Cendere Sanat’ta 24.10.2022-24.09.2023 tarihleri arasında “Akışın Tanığı” isimli sergi ziyaretçilerle buluşmuştur. 06 Ocak 2024 tarihinden itibaren “Ağaçlar Konuşunca” adlı sergiye ev sahipliği yapmaktadır.